اسپیرومتری در طب کار؛ اهمیت و کاربرد تست تنفس در پیشگیری از بیماری‌های تنفسی ناشی از کار

اسپیرومتری (Spirometry)، یا تست تنفس، به عنوان یکی از ابزارهای اساسی حوزه‌ی طب کار، نقش مهمی را در بهبود شرایط کاری ایفا می‌کند. این تست نه تنها به تشخیص بیماری‌های ریوی کمک می‌کند، بلکه با شناسایی و کنترل عوامل خطرناک تنفسی، از سلامت کارکنان، محافظت و از وقوع مشکلات جدی در آینده جلوگیری می‌کند.

با توجه به اینکه اسپیرومتری یک تست ساده، کم‌هزینه و در دسترس است، در محیط‌هایی که افراد با آلاینده‌های خطرناکی مانند ذرات معلق، گازها و بخارات در تماس هستند، به عنوان یکی از آزمایشات پاراکلینیکی در معاینات بدو استخدام تامین اجتماعی، معاینات ادواری و معاینات اختصاصی طب کار برای ارزیابی سلامت ریوی و پیشگیری از بیماری‌های ریوی ناشی از کار مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای آشنایی بیشتر با این بیماری‌ها روی لینک زیر کلیک کنید.

بیماری‌های تنفسی ناشی از کار

فواید اسپیرومتری طب کار؛ اهداف و کاربردهای ضروری تست ریه در سلامت کارکنان

اسپیرومتری یک روش دقیق برای اندازه‌گیری حجم و سرعت هوایی است که به ریه‌ها وارد و از آنها خارج می‌شود. این تست با استفاده از یک دستگاه به نام اسپیرومتر (spirometer) انجام می‌شود که با تحلیل حرکت هوای وارد و خارج شده از ریه‌ها، اطلاعات ارزشمندی را درباره‌ی عملکرد ریوی فرد ارائه می‌دهد.

اهداف تست اسپیرومتری در طب کار

• ارزیابی عملکرد ریه‌ها: این تست برای افرادی که در مشاغل مربوط به آلاینده‌های خطرناک فعالیت می‌کنند، ارزشمند است و اطلاعات مهمی را در مورد عملکرد ریوی افراد ارائه می‌دهد.
• تشخیص زودهنگام بیماری‌های ریوی: اسپیرومتری ادواری اقدامی مناسب برای شناسایی زودهنگام بیماری‌های ریوی و جلوگیری از پیشرفت آنهاست.
• ارزیابی شدت بیماری‌ها: اسپیرومتری، شدت بیماری‌های ریوی را مشخص می‌کند؛ چنین یافته‌ای باعث می‌شود پزشک بتواند در کوتاهترین زمان، بهترین برنامه‌ی درمانی را انتخاب کند.
• تشخیص ناتوانی تنفسی در بیماری‌های شغلی: اسپیرومتری در تشخیص ناتوانی تنفسی مرتبط با بیماری‌های شغلی مؤثر است؛ بدین معنا که می‌تواند تغییرات عملکردی ریه به دنبال تماس با مواد آلوده در محیط کار را تشخیص دهد. این اطلاعات به پزشکان کمک می‌کند تا از آسیب‌های ریوی شغلی آگاه شوند و اقدامات پیشگیرانه و درمانی را مطابق با شرایط شغلی افراد ارائه دهند.
• کمک به تشخیص بیماری‌های تنفسی: اسپیرومتری به تشخیص بیماری‌هایی مانند آسم، برونشیت مزمن و COPD کمک می‌کند و در تعیین راه‌های بهبود سلامت ریوی کارکنان تاثیرگذار است.

آمادگی برای انجام تست تنفس؛ نکات طلایی برای کسب بهترین نتیجه

قبل از انجام تست اسپیرومتری، رعایت نکات خاص، می‌تواند به دقت و صحت نتایج آزمون کمک کند. این موارد شامل نکاتی مثل نحوه‌ی لباس ‌پوشیدن و اجتناب از مصرف سیگار و موادی مانند الکل و نوشیدنی‌های سنگین است. اطلاعات دقیق‌تر را در ادامه مطالعه کنید:

• لباس گشاد بپوشید؛ برای آنکه در حین آزمایش راحت باشید و ریه‌هایتان به خوبی و باحداکثر انعطاف حرکت کنند، بهتر است لباسی گشاد و کاملا راحت بر تن داشته باشید.
• از ورزش و فعالیت شدید اجتناب کنید؛ حداقل 30 دقیقه قبل از انجام تست، فعالیت‌های سنگین و ورزش‌های حرفه‌ای را متوقف کنید.
• از سیگار کشیدن خودداری کنید؛ حداقل یک ساعت قبل از انجام اسپیرومتری، از مصرف سیگار خودداری کنید.
• برنامه غذایی خود را رعایت کنید؛ 2 ساعت قبل از تست، از خوردن غذاهای سنگین و نوشیدنی‌هایی مانند نوشابه یا قهوه خودداری کنید.
• از مصرف الکل اجتناب کنید؛ از 4 ساعت قبل از انجام اسپیرومتری، از نوشیدن الکل خودداری کنید.
• داروهایی که مصرف می‌کنید را به پزشک اطلاع دهید؛ در صورت مصرف هرگونه داروی استنشاقی یا داروهای دیگر، پیش از آزمون، پزشک را مطلع کنید.

مراحل انجام تست ریه؛ راهنمای گام به گام مراحل اسپیرومتری

عوارض احتمالی اسپیرومتری شغلی؛ آنچه باید انتظارش را داشته باشید

معمولاً، در طول یا بعد از اسپیرومتری، عوارض کمی رخ می‌دهد. با این حال، برخی از افراد ممکن است در ابتدای تست تنفس، سرگیجه یا تنگی نفس را تجربه کنند. اگر این اتفاق افتاد، بهتر است آزمایش را متوقف و پزشک خود را مطلع نمایید.

در موارد بسیار نادر، اسپیرومتری ممکن است مشکلات تنفسی را تشدید کند. هنگام انجام اسپیرومتری، فشار زیادی به سر، قفسه سینه، معده و چشم‌ها وارد می‌شود. بنابراین اگر مشکلات قلبی یا فشار خون داشته‌اید و یا اگر به تازگی جراحی سر، شکم، قفسه سینه یا چشم انجام داده‌اید، بهتر است این موضوعات را با پزشک خود مطرح کنید.

متغیرهای اسپیرومتری طب کار؛ مهمترین پارامترهایی که در تست ریه سنجیده می‌شوند

برای اندازه‌گیری حجم و سرعت هوایی که به ریه‌ها وارد و از آنها خارج می‌شود از متغیرهای گوناگونی استفاده می‌شود. این متغیرها که به عنوان شاخص‌های عملکرد ریه و تنفس فرد در نظر گرفته می‌شوند در ارزیابی سلامت ریه‌ها و تشخیص بیماری‌های مرتبط با آنها نقش کلیدی دارند.

معمولا در اسپیرومتری‌های طب کار، پارامترهای زیر مورد سنجش قرار می‌گیرند:

• ظرفیت حیاتی اجباری با فشار (Forced Vital Capacity) یا FVC؛ این متغیر نشان دهنده حجم کل هوایی است که یک فرد می‌تواند پس از یک دم عمیق و با استفاده از تمام توانایی ریه‌ای خود خارج کند.
• حجم هوای بازدم با فشار در ثانیه اول ((Forced Expiratory Volume in First Second یا FEV1؛ این متغیر نشان دهنده حجم هوایی است که در طول یک ثانیه‌ی اولیه از بازدم پرفشار خارج می‌شود. این مقیاس به ما اطلاع می‌دهد که چقدر هوا به سرعت از ریه‌ها خارج می‌شود.
• جریان بازدمی قوی (Forced Expiratory Flow 25-75%) یا FEF25-75؛ این مقیاس نشان دهنده جریان هوای بازدمی در محدوده ۲۵ تا ۷۵ درصد از حجم بازدمی است. این میزان جریان، نشان دهنده سلامت و عملکرد متوسط مجاری تنفسی در این بازه زمانی است.
• پیک جریان بازدمی (Peak Expiratory Flow) یا PEF؛ این پارامتر نشان دهنده‌ی بیشترین جریان هوای بازدمی است که فرد با تلاش حداکثر خود می‌تواند داشته باشد. این متغیر معمولاً برای نشان دادن تغییرات موقتی در تنفس استفاده می‌شود.

علاوه بر فاکتورهای بالا معمولا پزشک نسبت FEV1/FVC را هم ارزیابی می‌کند. در صورت انسداد مسیرهای تنفسی، میزان هوایی که می‌توانید به سرعت از ریه‌های خود خارج کنید، کاهش می‌یابد و این امر باعث کاهش مقادیر FEV1 و FEV1/FVC می‌شود.

جواب اسپیرومتری نرمال و تفسیر آزمایش اسپیرومتری

 نتیجه آزمون اسپیرومتری برای هر فردی متفاوت است و به سن، قد، نژاد و جنسیت او بستگی دارد. پیش از انجام آزمون، پزشک با استفاده از شاخص‌های مختلف، جواب اسپیرومتری نرمال فرد را تعیین می‌کند. نتایج آزمون با نمرات پیش‌بینی شده مقایسه می‌شوند و درصورتی که نمره‌ی بدست آمده 80 درصد یا بیشتر باشد، به عنوان “نرمال” در نظر گرفته می‌شود.

معمولا نتایج نرمال FVC بر اساس بازه‌های مختلف سنی به شرح زیر ارزیابی می‌شود:

 

• برای کودکان 5 تا 18 سال

درصد FVC پیش بینی شده	نتیجه
80 درصد یا بیشتر	نرمال
کمتر از 80 درصد	غیر طبیعی

 

• برای بزرگسالان

FVC	نتایج
بزرگتر یا مساوی با کمترین حد نرمال	نرمال
کمتر از حداقل مقدار نرمال	غیر طبیعی

 

مقادیر معمولی و غیرطبیعی FEV1 براساس دستورالعمل‌های انجمن قفسه سینه آمریکا به شرح زیر است:

مقدار پیش بینی شده FEV1	نتایج
80 درصد یا بیشتر	نرمال
70 تا 79 درصد	غیر طبیعی خفیف
60 تا 69 درصد	نسبتا غیر طبیعی
50 تا 59 درصد	غیر طبیعی متوسط تا شدید
35 تا 49 درصد	بسیار غیر طبیعی
کمتر از 35 درصد	به شدت غیر طبیعی

 

در مورد نسبت FEV1/FVC، در گروه سنی 5 تا 18 سال، مقادیر کمتر از 85 درصد و در بزرگسالان نتایج کمتر از 70 درصد، به عنوان نسبت پایین در نظر گرفته می‌شود.

پس از اسپیرومتری طب کار چه باید کرد؛ گام‌های نهایی برای حفظ سلامت کارکنان

پس از انجام تست اسپیرومتری طب کار، با توجه به نتایج تست و شرایط شغلی افراد، ممکن است هر یک از اقدامات زیر انجام شوند:

• تفسیر نتایج: پزشک، نتایج اسپیرومتری را تفسیر خواهد کرد. این نتایج سطوح عادی یا غیر عادی برای حجم هوای خروجی از ریه‌ها و سرعت آن را شامل می‌شود. این تفسیر ممکن است شامل توصیه‌های پزشکی برای درمان، مدیریت یا نگهداری سلامت ریه باشد.
• ارزیابی محیط کار: نتایج اسپیرومتری به همراه اطلاعاتی درباره شغل و محیط کار فرد، می‌تواند کمک کننده باشد تا پزشک و متخصصان طب کار، احتمالات آسیب‌های شغلی را بررسی و ارزیابی کنند.
• برنامه‌ریزی جهت پیشگیری: براساس نتایج، کارشناسان طب کار می‌توانند برنامه‌های پیشگیری و راهکارهایی مدیریتی مناسب جهت جلوگیری از تشدید وضعیت ریه‌ای افراد پیشنهاد دهند. این ممکن است شامل تغییرات در محیط کار، استفاده از وسایل محافظتی و یا برنامه‌های بهبود سلامتی باشد.
• مشاوره و درمان: در صورت وجود هرگونه نقص در ریه یا علایم بیماری‌های تنفسی، ممکن است، فرد به مشاوره و درمان‌های تخصصی نیاز داشته باشد. مشاوره ممکن است شامل مصرف دارو، تغییرات سبک زندگی، ورزش، و یا در صورت لزوم، درمان‌های بیشتر و تخصصی باشد.
• پیگیری و مانیتورینگ: در مواردی که فرد دچار مشکلات تنفسی است، نیاز به پیگیری و مانیتورینگ دارد. این ممکن است شامل برنامه‌های کنترل منظم وضعیت سلامت ریه و بازبینی دوره‌ای نتایج اسپیرومتری باشد.

به طور کلی، پس از اسپیرومتری، تفسیر نتایج و اقدامات برای بهبود و مراقبت از سلامت ریه کارکنان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تصمیمات و اقداماتی که پس از این تست انجام می‌شود، بستگی به نتایج آزمایش، شرایط شغلی فرد و نیازهای سلامتی او دارد. مرکز تخصصی طب کار طب و صنعت پیروزی مفتخر است در تمام این مسیر شما را همراهی کند. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.