بیماریهای قلبی و عروقی (Cardiovascular diseases یا به اختصار CVDs) یکی از شایع‌ترین علل مرگ و میر در کشور ما هستند. در بسیاری از موارد، این بیماری‌ها به دلیل عوامل مرتبط با کار ایجاد می‌شوند؛ تماس با مواد شیمیایی خطرناک، استرس مداوم و شیفت‌های کاری نامناسب از جمله عواملی هستند که به دستگاه قلب و عروق آسیب می‌رسانند.
با توجه به این توضیحات، بدیهی است که تشخیص و پیشگیری از بیماریهای قلبی ناشی از کار از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ به همین خاطر تست نوار قلب، به عنوان یکی از مراحل اصلی معاینات طب کار در معاینات بدو استخدام و معاینات دوره‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این مطلب به بررسی انواع بیماریهای قلبی و عروقی ناشی از کار، عوامل مؤثر در ایجاد آنها، و راهکارهای پیشگیری از خطرات خواهیم پرداخت.
تعریف بیماریهای قلبی عروقی؛ یا انوع بیماریهای قلبی آشنا شوید
بیماریهای قلبی عروقی، بیماری‌هایی هستند که به قلب و عروق خونی آسیب می‌رسانند. در بیشتر موارد، این بیماری‌ها به علت باریک شدن شریان در اثر تجمع پلاک (آترواسکلروز یا تصلب شریان) و یا انسداد عروق کرونر به دنبال تشکیل لخته خون در رگ‌ها (ترومبوز) ایجاد می‌شوند.
شش نوع اصلی بیماریهای قلبی عروقی (CVDs) عبارتند از:
- حمله قلبی
- نارسایی قلبی
- بیماریهای دریچه‌ای
- سکته
- اختلالات ریتمیک قلب
- بیماری شریان محیطی (PAD) و بیماری عروق محیطی (PVD)
بیماریهای قلبی ناشی از کار؛ عوامل خطرساز
بیماری قلبی یک اپیدمی جهانی است که 32% از آمار کل مرگ و میر در دنیا را به خود اختصاص داده است. بنابر این آمار می‌توان نتیجه گرفت، بیماریهای قلبی، بزرگترین تهدید برای سلامت و رفاه افراد جامعه خصوصا شاغلین محسوب می‌شوند.
عوامل مختلف در محیط کار می‌توانند منجر به ایجاد بیماریهای قلبی عروقی شوند و یا حتی عامل ایجاد آن باشند. طیف این عوامل، از اتفاقات رایج تا موارد نادر، گسترده است.
عوامل فیزیکی موثر در ابتلا بیماریهای قلبی ناشی از کار
- نویز: آلودگی صوتی، در اثر تماس طولانی مدت با سطوح صدایی بیش از 80 دسی‌بل، می‌تواند منجر به افزایش فشار خون شود.
- فعالیت فیزیکی: عدم فعالیت فیزیکی و CVD ارتباط تنگاتنگی دارند. از طرف دیگر، بلندکردن اجسام سنگین می‌تواند خطر سکته قلبی را افزایش دهد.
- دماهای شدید: کار در سرما و گرمای شدید، خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی را افزایش می‌دهد، بخصوص برای افرادی که سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به این بیماری‌ها را دارند.
- لرزش: لرزش، حتی اگر فقط بخشی از بدن را درگیر کند، می‌تواند تأثیر منفی روی سیستم قلب و عروق داشته باشد.
عوامل شیمیایی موثر بر ابتلا به بیماریهای قلبی ناشی از کار
- مونواکسید کربن (CO): قرار گرفتن در معرض کربن مونوکسید، که معمولاً در کوره‌ها، دودهای خودرو و مناطق با تهویه نامناسب یافت می‌شود، منجر به کاهش سطح اکسیژن خون می‌شود و تأثیر مخربی روی سلامت قلب دارد.
- استرهای نیترات: مواد شیمیایی موجود در مواد متفجره‌ی مورد استفاده در ساخت و تخریب ساختمان، می‌توانند منجر به ایجاد علائم شبیه به تَرک مواد مخدر، از جمله تنگی عروق خونی شوند که خطر ابتلا به CVD را افزایش می‌دهد.
- کربن دی‌سولفید (CS2): قرار گرفتن در معرض این ترکیب شیمیایی که معمولا در تولید ابریشم مصنوعی یا سلفون، حلال‌های لاستیک و روغن، آفت‌کش‌ها، مواد ضدعفونی کننده و میکروالکترونیک‌ها یافت می‌شود، می‌تواند روی عملکرد آنزیم‌های بدن اثر بگذارد و منجر به افزایش کلسترول، فشار خون، و آئوریسم شود.
- فلزات سنگین (سرب، کبالت، آرسنیک/آرسین): تماس با فلزات سنگین مانند سرب، کبالت و آرسنیک/آرسین که به طور معمول در ساخت و ساز، ذوب، تولید آلیاژ‌های فلزی و آفت‌کش‌های بر پایه آرسنیک یافت می‌شوند، با افزایش فشار خون و آسیب به قلب مرتبط است.
- حلال‌های خاص: حلال‌هایی مانند حلال‌هایی که در چربی‌زدایی، پاک کردن رنگ، پیشرانه‌های تهویه مطبوع و سایت‌های زباله‌های خطرناک یافت می‌شوند، خطر آریتمی قلبی را افزایش می‌دهند.
عوامل روانی-اجتماعی موثر در ابتلا به بیماریهای قلبی ناشی از کار
- استرس: استرس طولانی مدت با تغییر سطح هورمون‌ها و تاثیر روی عملکرد قلب و اعصاب، اثرات قابل توجهی در بدن ایجاد می‌کند. علاوه بر این، استرس منجر به ایجاد مکانیسم مقابله‌ی ناسالم می‌شود که به خودی خود خطر بیماریهای قلبی را افزایش می‌دهد.
- شیفت کاری: افرادی که در ساعاتی غیر از ساعات رسمی کار می‌کنند، در معرض خطر ابتلا به CVD قرار دارند. مطالعات نشان داده‌اند شیفت کاری و بیماریهای قلبی مانند فشار خون رابطه‌ی نزدیکی با یکدیگر دارند.
علائم و راه تشخیص بیماریهای قلبی ناشی از کار
بیماریهای قلبی عروقی، که اغلب به عنوان “قاتلان بی‌صدا” شناخته می‌شوند، به دلیل اینکه اغلب علائم قابل رویتی ندارند، بسیار مرگبار هستند. در واقع، بسیاری از افراد، حتی از مشکلات رگ‌های خونی‌شان مطلع نیستند و زمانی آگاه می‌شوند که خیلی دیر شده است.
علاوه بر این، علائم حمله قلبی، نارسایی قلبی و یا حتی آریتمی بسیار متنوع هستند و همین مسئله شناسایی زودهنگام بیماری را دشوارتر می‌کند.
علائم
حمله قلبی ممکن است باعث ایجاد علائمی مانند درد یا ناراحتی در قفسه سینه، درد شدید در قسمت بالای کمر یا گردن، خستگی شدید، ناراحتی در قسمت بالای بدن، سرگیجه و کمبود تنفس شود.
آریتمی می‌تواند باعث ایجاد احساس لرزش در قفسه سینه (پالپیتیشن قلب) شود. در مورد نارسایی قلب، ممکن است شخص علائمی مانند تنفس ناقص، خستگی یا تورم در پاها، مچ‌ها، ساق پا، شکم یا رگ‌های گردن را تجربه کند.
متأسفانه، تحقیقات اولیه در مورد حملات قلبی عمدتاً روی آقایان تمرکز داشته است که منجر به درک محدودتری از علائم حملات قلبی در زنان می‌شود.
بیشتر خانم‌ها فکر می‌کنند درد قفسه سینه و احساس ناراحتی در بازوی چپ اصلی‌ترین علائم حمله قلبی هستند. با این حال، زنان ممکن است دچار علائم غیرمعمولی مانند تهوع و ناراحتی عمومی شوند. مطالعات نشان داده‌اند که زنان 50% بیشتر از مردان در معرض تشخیص نادرست حمله قلبی قرار می‌گیرند و به همین خاطر مرگ و میر ناشی از حملات قلبی در خانم‌ها بیشتر است.
غربالگری و تشخیص؛ اهمیت و نقش معاینات طب کار در تشخیص بیماریهای قلبی
درک اینکه بیماریهای قلبی چگونه روی مردان و زنان تأثیر می‌گذارند، بسیار حائز اهمیت است. این مسئله از تأخیر در تشخیص و درمان جلوگیری می‌کند. چندین آزمایش و تست وجود دارد که معمولا در معاینات ادواری طب کار هم مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تست‌ها می‌توانند مشخص کنند که آیا یک فرد بیماری قلبی عروقی دارد و یا در معرض خطر بروز آن است یا خیر. اصلی‌ترین آزمایشاتی که می‌توانند بیماریهای قلبی را شناسایی کنند، عبارتند از:
- فشار خون: فشار خون بالا یکی از عوامل موثر در ایجاد بیماریهای قلبی عروقی است.
- کلسترول: سطوح بالای کلسترول در خون می‌تواند خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی را افزایش دهد.
- گلوکز خون: سطوح بالای قند خون می‌تواند منجر به دیابت شود که یک عامل خطر برای بیماریهای قلبی عروقی است.
- وزن بدن: چاقی و یا اضافه وزن می‌تواند خطر بیماریهای قلبی عروقی را افزایش دهد.
آزمایشات زیر هم می‌توانند در تشخیص وضعیت قلب موثر عمل کنند:
- تست نوار قلب یا الکتروکاردیوگرافی (ECG)
- اکوکاردیوگرافی
- کاتتریزاسیون قلبی
- سی تی اکسن
- MRI
افراد شاغل می‌توانند با شرکت در معاینات سالانه طب کار، نقش فعالی را در حفظ سلامت خود داشته باشند و از وضعیت عملکرد قلب خود به خوبی مطلع شوند.
مرکز تخصصی طب کار طب و صنعت پیروزی به عنوان یکی از مراکز مورد تایید معاینات طب کار، آماده‌ی ارائه‌ی انواع خدمات مرتبط با حوزه‌ی طب کار از جمله تست نوار قلب می‌باشد. برای دریافت مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر با ما در تماس باشید.
رابطه بین استرس و بیماریهای قلبی ناشی از کار
ساعات طولانی کاری، ددلاین‌های فشرده و انتظار حفظ سطح عملکردی بالا می‌توانند منجر به استرس بیش از حد برای کارمندان شوند. تقریبا همه‌ی افراد از تاثیرات زیانبار استرس ناشی از کار، از جمله بی‌خوابی فرسودگی شغلی و کاهش بهره‌وری آگاه هستند. علاوه بر این، استرس می‌تواند سلامت روان را تضعیف کند و منجر به تشدید علائم اضطراب و افسردگی شود.
با همه‌ی این اوصاف، یک سوال باقی می‌ماند: آیا استرس ناشی از کار انقدر شدید هست که بتواند باعث حمله‌ی فلبی شود؟
بر اساس تحقیقات اخیر، عوامل استرس زا مرتبط با کار، خصوصا فراوانی نیروی کار و ساعات کار طولانی، خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی و سکته را افزایش می‌دهند.
ممکن است بسیاری از افراد متوجه این موضوع نباشند، اما فرهنگ محیط کار هم می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی روی سلامت قلب داشته باشد. شرایط محل کار، فشارهای شغلی، تبعیض، رفتارهای پرخاشگرانه و فعالیت‌های نشسته، می‌توانند به طور قابل توجهی روی واکنش‌های قلبی و روانی کارمندان تأثیر بگذارند.
قرار گرفتن مداوم در معرض این نوع استرس‌های کاری، واکنش “جنگ یا گریز” را در بدن فعال کرده و باعث آزادسازی کورتیزول و تحریک واکنش التهابی می‌شود. این فرآیند که باعث سفت و ضخیم شدن رگ‌های خونی می‌شود یکی از عوامل موثر در حمله قلبی است.
بی‌تردید، بیماریهای قلبی و استرس شغلی ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند. بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که استرس مزمن می‌تواند خطرات بروز بیماری قلبی را افزایش دهد.
روش‌های موثر برای پیشگیری از بیماریهای قلبی
بیماری عروق کرونر قلب، وضعیت پیچیده‌ای است که تحت تاثیر ترکیبی از عوامل مختلف ایجاد می‌شود. برخی از این عوامل غیر قابل کنترل هستند. سابقه خانوادگی، پیشینه‌ی قومیتی و حتی عوارض دوران بارداری از جمله عوامل غیر قابل کنترلی هستند که در ایجاد بیماریهای قلبی عروقی نقش دارند.
فشار خون بالا، به عنوان یکی از اصلی‌تری دلایل ابتلا به بیماریهای قلبی، می‌تواند توسط عوامل زیر ایجاد یا تشدید شود:
- سیگار کشیدن
- دیابت
- رژیم غذایی ناسالم
- زیاده روی در مصرف الکل
- فعالیت بدنی ناکافی
بر اساس تحقیقات تقریبا نیمی از مردم، حداقل یکی از سه عامل خطر بالا را دارند. علاوه بر این، این عوامل خطر، تجمعی هستند، به این معنی که هر چه تعداد آنها بیشتر باشد، ریسک خطر برای شما بیشتر می‌شود.
خبر خوب این است که حتی اگر کنترل تمام عوامل ابتلا به بیماریهای قلبی امکان پذیر نباشد، بازهم اقداماتی برای کاهش خطر وجود دارد. افراد می‌توانند با اجتناب از مصرف دخانیات، حفظ تناسب اندام، فعالیت بدنی و پیروی از رژیم غذایی سالم، خطر بروز بیماریهای قلبی و سکته ناگهانی را تا ۸۰٪ کاهش دهند.
یکی از از نگران کننده‌ترین سناریوها برای کارمندان مبتلا به بیماری قلبی، احتمال حمله قلبی در محل کار است. این مسئله نه تنها برای کارمند خطرناک است، بلکه ابهاماتی را هم در مورد مسئولیت کارفرما بوجود می‌آورد.
همه کارفرمایان موظف هستند محیط کار ایمنی را برای کارکنان فراهم کنند. الزام به انجام معاینات ادواری طب کار، فراهم کردن امکانات رفاهی و ترویج عادات سالم در محیط کار، از جمله اقدامات مهمی هستند که مسئولیت آنها به عهده‌ی کارفرما می‌باشد.
ترویج سلامت قلب در محل کار
با توجه به اینکه بخش اعظمی از جمعیت جوان جامعه، بیشتر وقت خود را در محل کار سپری می‌کنند، لازم است شرکت‌ها، برنامه‌ی جامعی برای بهبود رفاه و سلامت عمومی کارکنان خود ترتیب دهند. طبق توصیه متخصصان این برنامه باید روی جنبه‌های زیر تمرکز داشته باشد:
- پیشگیری از مصرف دخانیات و تشویق به ترک سیگار
- افزایش فعالیت بدنی از طریق برنامه‌های آموزشی
- مدیریت و کاهش استرس
- ترویج رژیم غذایی سالم
- مدیریت وزن و برنامه سالانه جهت پیشگیری و کنترل بیماری‌ها
- ارتقاء دانش کارکنان در مورد بیماریهای قلبی
- تشویق کارمندان به پیروری از برنامه‌های سلامت قلب
- ترویج رفتارهای سالم و ارتقاء بهداشت و ایمنی شغلی
سرمایه‌گذاری روی سلامت قلب و عروق پرسنل، علاوه بر کارمندان، برای کارفرمایان هم مفید است. کارمندانی که از سلامت قلب خوبی برخوردارند، روحیه بهتری دارند، پول‌سازترند و از راندمان قابل قبولی دارند. در حقیقت، سرمایه گذاری روی سلامت قلب یک موقعیت برد-برد برای هر دو طرف است.
نتیجه گیری
بیماری قلبی ناشی از کار، شرایط پزشکی رایجی است افراد زیادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. حفظ سلامت قلب کارکنان مسئله‌ی مهمی است که لازم است همه‌ی شرکت‌ها به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند.
مرکز تخصصی طب کار طب و صنعت پیروزی، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مراکز طب کار در تهران آماده ارائه انواع خدمات در این حوزه می‌باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
بدون دیدگاه